تیپ ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد (با نماد اختصاری نوهد) زبده ترین نیروی ویژه ارتش جمهوری اسلامی ایران می‌باشد که در سال ۱۳۷۱ به تیپ ۶۵ تغییر یافت. ماموریت اصلی این تیپ جنگ نامتقارن تعریف شده است. پرسنل این تیپ افرادی گزیده از پرسنل لشکر ۲۳ نوهد سابق می‌باشد.۳ این افراد با طی کردن آموزش‌های ویژه و تخصصی در طول خدمت، قادر به انجام عملیات‌های ویژه در داخل خاک ایران و خارج از آن می‌باشند.درواقع این تیپ در سال ۱۳۴۹ تحت نام تیپ ۲۳ نیروهای ویژه هوابرد (نوهد) توسط سرلشکر خلبان منوچهر خسروداد تاسیس گردید و هرساله نیروهای مخصوص زبده را تربیت و آماده خدمت از مرزهای زمینی و خاکی کشور مینمود و بعدها این یگان از تیپ به لشکر ارتقا یافت.
تاریخچه
شکل‌گیری تا انقلاب ۱۳۵۷
نخستین تلاش‌ها برای شکل‌دهی نیروهای مخصوص در ارتش ایران به سال ۱۳۳۲ بازمی‌گردد. در این سال ۱۰ نفر از کارکنان نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی برای طی دوره چتربازی به کشور فرانسه و ۲ سال بعد در بازگشت به کشور، واحد چتربازی را پایه‌گذاری کردند. این واحد در سال ۱۳۳۸ به گردان چتربازی ارتقاء یافت. در همان سال تیپ ویژه هوابرد با شماره ۲۳ به نام «تیپ نیروهای مخصوص» در قالب ۵ گردان عملیاتی، یک گردان پشتیبانی، یک دسته مخابرات و گروهان قرارگاه و آموزشگاه جنگ‌های نامنظم تشکیل شد. در سال ۱۳۴۹، نام این تیپ به تیپ ۲۳ نیروهای ویژه هوابرد تغییر یافت. ۱ سال پس از آن، دو یگان دیگر به نام‌های «رهایی گروگان» و گروهان «عملیات روانی» نیز به ساختار تیپ ۲۳ اضافه شد.۴ مقر اصلی این تیپ در پادگان نظامی باغشاه (پادگان حر) قرار داشت.
بعد از انقلاب تا امروز
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تصمیم فرماندهان ارتش بر حفظ این نیرو و محول کردن مأموریت‌های خاص و ویژه به آن بود. بنابراین در درگیری‌های خوزستان، سیستان و بلوچستان و کردستان که در اویل انقلاب ایران بسیار شایع بود، به طور فراگیر از این نیرو استفاده شد.۵ پس از افشای طرح کودتای نوژه که بر طبق اعترافات عاملین آن قرار بود تعداد قابل توجهی از نیروهای این تیپ نیز در تهران وارد عمل شده و کنترل نقاط حساس را در اختیار بگیرند،۶ حسن روحانی، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی، در جلسه مورخ ۲۳ تیر ۱۳۵۹ درخواست انحلال این نیرو را مطرح می‌کند که این امر با مخالفت مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت مواجه شد.۷
جنگ ایران و عراق
با شروع جنگ ایران و عراق نیاز به ارتقای اندازه این نیرو به لشکر احساس شد؛ بنابراین لشکر ۲۳ تکاور تشکیل و ماموریت‌های مختلفی توسط این لشکر در طول جنگ ایران و عراق انجام گرفت؛ از جمله حضور تیپ ۶۵ این لشکر در عملیات بیت‌المقدس و عملیات کربلای ۵.۸ نیرو های نوهد در جنگ های چریکی و برون مرزی فعالیت داشتند٬عملیات تیپ نوهد بیشتر در خاک عراق انجام میشد.۹ ولی حضور در نبرد های کلاسیک هم داشتند.درگیری های بسیاری با مجاهدین خلق و کومله در کردستان داشت ٬ کردستان ناآرام بود ولی هیچوقت تصرف نشد تیپ نوهد در کردستان و جنوب با مصطفی چمران عملیات های بسیاری انجام دادند.۱۰ ۱۱
پس از پایان جنگ، نیاز به حضور یک نیروی ویژه در کشور ایران احساس شد، بنابراین با دستور فرمانده کل قوا در سال ۱۳۷۰، تیپ ۶۵ (سومین تیپ از لشکر تکاور مشتمل به ۳ گردان ۷۴۵، ۷۴۸ و ۱۵۴) از لشکر ۲۳ جدا شده و به صورت مستقل درآمد. پس از جدایی، عنوان «تیپ ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد» برای آن انتخاب شد و از سال ۱۳۷۱ فعالیت تخصصی خود را آغاز کرد. در همان زمان رنگ رسمی لباس سربازان سبز انتخاب شد که موجب شد این نیروها در ارتش ایران «کلاه سبزها» لقب بگیرند.بیشتر عملیات های این تیپ محرمانه است
مانور تهران
صیاد شیرازی با توجه به ماموریت‌های حساس نیروهای ویژه و عمدتاً برون مرزی تیپ ۶۵، پیشنهاد برگزاری یک مانور شهری را مطرح کردند تا هم نتیجه آموزش‌های جدید این تیپ مشخص شود و هم توانایی نیرو مخصوص‌های این تیپ که پس از پایان جنگ در هیچ رزمایشی شرکت نکرده بود، محک زده شود. لذا در سال ۷۱، بنا بر تدابیر خود صیاد شیرازی چند نقطه در شهر تهران به عنوان اهداف این مانور تعیین شد و نیرو مخصوص‌های این تیپ موظف شدند تا بدون در اختیار داشتن هرگونه سلاحی اهداف از پیش تعیین شده در تهران را در زمان مشخصی تسخیر کنند. اهداف در نظر گرفته شده همچون برخی کلانتری‌ها، پاسگاه‌ها، تعدای از ادارات، بعضی از پادگان‌ها و حتی سازمان رادیو و تلویزیون آن زمان، که جزو اهداف از پیش تعیین شده بودند به گونه‌ای انتخاب شده بودند که هم از حساسیت بالایی برخوردار بودند و هم در مواردی ورود به آن‌ها غیر ممکن به نظر می‌رسید این در حالی بود که در این مانور نیروهای شهری موظف شده بودند که از این محل‌ها در برابر هر نیروی متخاصمی، در طول برگزاری مانور به شدت محافظت کنند که خوشبختانه نیرو مخصوص‌های تیپ ۶۵ نوهد موفق شدند اهداف از پیش تعیین شده را در مدت زمانی کمتر از زمان تعیین شده به تسخیر خود درآورند. یکی از نقاط قوت نیرو مخصوص‌های تیپ ۶۵ در این مانور آموزش ویژه‌ای بود که به همت صیاد شیرازی و دیگر فرماندهان این تیپ، برای آن‌ها طراحی شده بود و این نیروهای مخصوص برای هرگونه نفوذ از بین بردن و تسخیر اهداف خود در عملیات‌های برون مرزی، از آن بهره‌مند بودند؛ آموزش‌هایی که طی آن نیروهای مخصوص این تیپ با لباس بومی هر منطقه و با لهجه و زبان خاص آن در پوششی از نیروهای محلی به اهداف مورد و نفوذ کنند.۱۲
آموزش به نیرو های مسلح
غلام خلیلی به همراه تعدادی دیگر از نیرو مخصوص‌های زبده نوهد، دوره‌های اصلی و اولیه نیروی مخصوص را برای تعدادی از نیروهای مستعد سپاه پاسداران برگزار کرد و آموزش‌های لازم را در پادگان حر که مقر سابق لشکر 23 نوهد بود، به آن‌ها انتقال داد.۱۳ به دلیل گروگان گیری ها در شهر تیپ نوهد به شکل گیری واحد رهایی گروگان در نیروی انتظامی آموزش و کمک بسیاری انجام داد تا در سال ۷۴ نوپو به شکل منسجم تری درآمد که کمیته بازنشستگان تیپ ۶۵ نوهد نیز در آموزش این نیروها، کمک بسیاری در ابتدای امر داشتند.۱۴
اعزام به خلیج عدن
سرلشکر صالحی فرمانده ارتش برخی از کماندوهای تیپ نوهد را به خلیج عدن اعزام کرد تا در عملیات های نیروی دریایی حضور مستقیم داشته باشند.۱۵
رهایی گروگان
با افزایش گروگان گیری ها در جهان نیاز به تشکیل تیم رهایی گروگان در نیروهای مسلح احساس شد. در ایران نیز ابتدا این ماموریت به ارتش و تیپ۶۵ نیروی ویژه هوابرد واگذار شد. دوره رهایی گروگان ۱۸ ماه طول میکشد. بعد از اتمام تمامی دوره ها در تیپ۶۵ فرد با آموزش دوره رهایی گروگان عضو یک واحد از تیم رهایی گروگان درمی آید.۱۶
دوره‌های آموزشی در تیپ نوهد
.۵
تاریخچه
شکل‌گیری تا انقلاب ۱۳۵۷
نخستین تلاش‌ها برای شکل‌دهی نیروهای مخصوص در ارتش ایران به سال ۱۳۳۲ بازمی‌گردد. در این سال ۱۰ نفر از کارکنان نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی برای طی دوره چتربازی به کشور فرانسه و ۲ سال بعد در بازگشت به کشور، واحد چتربازی را پایه‌گذاری کردند. این واحد در سال ۱۳۳۸ به گردان چتربازی ارتقاء یافت. در همان سال تیپ ویژه هوابرد با شماره ۲۳ به نام «تیپ نیروهای مخصوص» در قالب ۵ گردان عملیاتی، یک گردان پشتیبانی، یک دسته مخابرات و گروهان قرارگاه و آموزشگاه جنگ‌های نامنظم تشکیل شد. در سال ۱۳۴۹، نام این تیپ به تیپ ۲۳ نیروهای ویژه هوابرد تغییر یافت. ۱ سال پس از آن، دو یگان دیگر به نام‌های «رهایی گروگان» و گروهان «عملیات روانی» نیز به ساختار تیپ ۲۳ اضافه شد.۴ مقر اصلی این تیپ در پادگان نظامی باغشاه (پادگان حر) قرار داشت.
بعد از انقلاب تا امروز
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تصمیم فرماندهان ارتش بر حفظ این نیرو و محول کردن مأموریت‌های خاص و ویژه به آن بود. بنابراین در درگیری‌های خوزستان، سیستان و بلوچستان و کردستان که در اویل انقلاب ایران بسیار شایع بود، به طور فراگیر از این نیرو استفاده شد.۵ پس از افشای طرح کودتای نوژه که بر طبق اعترافات عاملین آن قرار بود تعداد قابل توجهی از نیروهای این تیپ نیز در تهران وارد عمل شده و کنترل نقاط حساس را در اختیار بگیرند،۶ حسن روحانی، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی، در جلسه مورخ ۲۳ تیر ۱۳۵۹ درخواست انحلال این نیرو را مطرح می‌کند که این امر با مخالفت مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت مواجه شد.۷
جنگ ایران و عراق
با شروع جنگ ایران و عراق نیاز به ارتقای اندازه این نیرو به لشکر احساس شد؛ بنابراین لشکر ۲۳ تکاور تشکیل و ماموریت‌های مختلفی توسط این لشکر در طول جنگ ایران و عراق انجام گرفت؛ از جمله حضور تیپ ۶۵ این لشکر در عملیات بیت‌المقدس و عملیات کربلای ۵.۸ نیرو های نوهد در جنگ های چریکی و برون مرزی فعالیت داشتند٬عملیات تیپ نوهد بیشتر در خاک عراق انجام میشد.۹ ولی حضور در نبرد های کلاسیک هم داشتند.درگیری های بسیاری با مجاهدین خلق و کومله در کردستان داشت ٬ کردستان ناآرام بود ولی هیچوقت تصرف نشد تیپ نوهد در کردستان و جنوب با مصطفی چمران عملیات های بسیاری انجام دادند.۱۰ ۱۱
پس از پایان جنگ، نیاز به حضور یک نیروی ویژه در کشور ایران احساس شد، بنابراین با دستور فرمانده کل قوا در سال ۱۳۷۰، تیپ ۶۵ (سومین تیپ از لشکر تکاور مشتمل به ۳ گردان ۷۴۵، ۷۴۸ و ۱۵۴) از لشکر ۲۳ جدا شده و به صورت مستقل درآمد. پس از جدایی، عنوان «تیپ ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد» برای آن انتخاب شد و از سال ۱۳۷۱ فعالیت تخصصی خود را آغاز کرد. در همان زمان رنگ رسمی لباس سربازان سبز انتخاب شد که موجب شد این نیروها در ارتش ایران «کلاه سبزها» لقب بگیرند.بیشتر عملیات های این تیپ محرمانه است
مانور تهران
صیاد شیرازی با توجه به ماموریت‌های حساس نیروهای ویژه و عمدتاً برون مرزی تیپ ۶۵، پیشنهاد برگزاری یک مانور شهری را مطرح کردند تا هم نتیجه آموزش‌های جدید این تیپ مشخص شود و هم توانایی نیرو مخصوص‌های این تیپ که پس از پایان جنگ در هیچ رزمایشی شرکت نکرده بود، محک زده شود. لذا در سال ۷۱، بنا بر تدابیر خود صیاد شیرازی چند نقطه در شهر تهران به عنوان اهداف این مانور تعیین شد و نیرو مخصوص‌های این تیپ موظف شدند تا بدون در اختیار داشتن هرگونه سلاحی اهداف از پیش تعیین شده در تهران را در زمان مشخصی تسخیر کنند. اهداف در نظر گرفته شده همچون برخی کلانتری‌ها، پاسگاه‌ها، تعدای از ادارات، بعضی از پادگان‌ها و حتی سازمان رادیو و تلویزیون آن زمان، که جزو اهداف از پیش تعیین شده بودند به گونه‌ای انتخاب شده بودند که هم از حساسیت بالایی برخوردار بودند و هم در مواردی ورود به آن‌ها غیر ممکن به نظر می‌رسید این در حالی بود که در این مانور نیروهای شهری موظف شده بودند که از این محل‌ها در برابر هر نیروی متخاصمی، در طول برگزاری مانور به شدت محافظت کنند که خوشبختانه نیرو مخصوص‌های تیپ ۶۵ نوهد موفق شدند اهداف از پیش تعیین شده را در مدت زمانی کمتر از زمان تعیین شده به تسخیر خود درآورند. یکی از نقاط قوت نیرو مخصوص‌های تیپ ۶۵ در این مانور آموزش ویژه‌ای بود که به همت صیاد شیرازی و دیگر فرماندهان این تیپ، برای آن‌ها طراحی شده بود و این نیروهای مخصوص برای هرگونه نفوذ از بین بردن و تسخیر اهداف خود در عملیات‌های برون مرزی، از آن بهره‌مند بودند؛ آموزش‌هایی که طی آن نیروهای مخصوص این تیپ با لباس بومی هر منطقه و با لهجه و زبان خاص آن در پوششی از نیروهای محلی به اهداف مورد و نفوذ کنند.۱۲
آموزش به نیرو های مسلح
غلام خلیلی به همراه تعدادی دیگر از نیرو مخصوص‌های زبده نوهد، دوره‌های اصلی و اولیه نیروی مخصوص را برای تعدادی از نیروهای مستعد سپاه پاسداران برگزار کرد و آموزش‌های لازم را در پادگان حر که مقر سابق لشکر 23 نوهد بود، به آن‌ها انتقال داد.۱۳ به دلیل گروگان گیری ها در شهر تیپ نوهد به شکل گیری واحد رهایی گروگان در نیروی انتظامی آموزش و کمک بسیاری انجام داد تا در سال ۷۴ نوپو به شکل منسجم تری درآمد که کمیته بازنشستگان تیپ ۶۵ نوهد نیز در آموزش این نیروها، کمک بسیاری در ابتدای امر داشتند.۱۴
اعزام به خلیج عدن
سرلشکر صالحی فرمانده ارتش برخی از کماندوهای تیپ نوهد را به خلیج عدن اعزام کرد تا در عملیات های نیروی دریایی حضور مستقیم داشته باشند.۱۵
رهایی گروگان
با افزایش گروگان گیری ها در جهان نیاز به تشکیل تیم رهایی گروگان در نیروهای مسلح احساس شد. در ایران نیز ابتدا این ماموریت به ارتش و تیپ۶۵ نیروی ویژه هوابرد واگذار شد. دوره رهایی گروگان ۱۸ ماه طول میکشد. بعد از اتمام تمامی دوره ها در تیپ۶۵ فرد با آموزش دوره رهایی گروگان عضو یک واحد از تیم رهایی گروگان درمی آید.۱۶
دوره‌های آموزشی در تیپ نوهد
.۵